Dzięki współpracy z Narodowym Instytutem Audiowizualnym, partnerem festiwalu, koncert będzie retransmitowany na stronie www.ninateka.pl.

 

Niepowtarzalne dźwięki jego trąbki brzmią w prestiżowych salach koncertowych całego świata, a jego muzykę wydaje renomowana monachijska wytwórnia ECM. Tomasz Stańko, zaliczony przez tygodnik „New Yorker” do grona najbardziej oryginalnych i twórczych trębaczy jazzowych, zainauguruje tegoroczny Festiwal Dwa Brzegi programem inspirowanym poezją Wisławy Szymborskiej.

W lutym tego roku nakładem ECM Records ukazał się album „Wisława” – pełen sugestywnych motywów, natchnionego muzykowania i brawurowych improwizacji. Został nagrany w Nowym Jorku, mieście, z którym Tomasz Stańko zawarł w ostatnim dziesięcioleciu bliską znajomość. Nowy Jork stał się dla niego bazą, gdzie komponuje, chłonie artystyczne życie miasta i śledzi muzyczne aktualności. Ten innowator muzyki improwizowanej zachowuje świadomość historii jazzu i wie, jak ważny jest kontakt ze źródłami tej muzyki. “Początkowo chciałem tylko cieszyć się Nowym Jorkiem, miastem gdzie jazz był tak ważny, i które nadal jest jazzowym centrum świata. Miastem, gdzie Charlie Parker, Miles Davis i Duke Ellington grali wspaniałą muzykę, gdzie rodziła się wielka historia jazzu…” Ale prędko nawiązał współpracę z miejscowymi muzykami, eksperymentując przed ostatecznym ustaleniem składu swojego kwartetu. “W Nowym Jorku znalazłem trzech fantastycznych muzyków” – mówi o Davidzie Virellesie, Thomasie Morganie i Geraldzie Cleaverze. Thomas Morgan i Gerald Cleaver to jedna z najbardziej czujnych sekcji bas/ bębny we współczesnej muzyce improwizowanej, a kubański pianista David Virelles, inspirowany muzyką rytualną oraz Theloniousem Monkiem i Andrew Hillem, wydaje się szczególnie dobrze usposobiony do nabrzmiałego mroku i wyrafinowanej grozy free ballad Stańki.

Nowi współpracownicy inspirują Tomasza Stańko. „Cieszy, gdy starszy wiekiem artysta nie ustaje w tropieniu nowych idei”, napisał w Newy York Times Ben Ratliff po jednym z koncertów. „Do niedawna Tomasz Stańko wykonywał piękne treny, ballady o cierpieniu duszy w tempie rubato z free-jazzowymi pomrukami. Produkcje te łączył wspólny nastrój i zamysł. Zarówno jako solista, jak i jako lider potrafi zdyskontować te mroczne emocje w muzyce. Ton jego trąbki jest mocny, surowy i o chropawej obwiedni, a jego zdecydowane, krótkie tematy stanowią kotwice dla aranżacji. Nie zmieniając radykalnie charakteru swojej muzyki – nadal kocha ballady, a tęskne melodie nadal są na pierwszym planie – Stańko pozwala jej zmieniać proporcje. Muzyka z czwartkowego wieczoru była, na swój znakomity sposób, trudna do zdefiniowania. Korzystała ze stałych rytmów i motywów w akompaniamencie, ale także ze swobodnej improwizacji; była zarówno zbiorem sól jak i sekwencją dokładnie określonych aktów.”

Tomasz Stańko New York Quartet wystąpi podczas 7. Festiwalu Dwa Brzegi z programem inspirowanym poezją Wisławy Szymborskiej, polskiej poetki, laureatki Nagrody Nobla, zmarłej w 2012 roku. „Lekturze słów Wisławy Szymborskiej – wyznaje Stańko – zawdzięczam wiele pomysłów i inspiracji. Spotkania z Nią i współgranie z Jej poezją nadały rozmach także i tej muzyce, którą chciałbym z szacunkiem dedykować Jej pamięci.” W roku 2009 poetka wystąpiła na wieczorze poetyckim w Operze Krakowskiej, podczas którego Tomasz Stańko odpowiadał na jej nowe wiersze, improwizując na trąbce. Z kolei niektóre wiersze Szymborskiej dostarczyły kompozycjom Stańko inspiracji i tytułów.

Stare i nowe formy – określenie to mogłoby stanowić podtytuł albumu. Tytułowa, uduchowiona free ballada, która w różnych wersjach pojawia się tu dwukrotnie, otwierając i zamykając album, nie zdziwiłaby na „Balladynie”, debiucie Stańko w katalogu ECM z roku 1976. Jest to bowiem utwór bardzo typowy dla jego własnej, oryginalnej tradycji. Z drugiej zaś strony trajektorie utworów takich jak „Assassins” pełne są niespodziewanych zdarzeń, gdy powiewna, nieco bopowa melodia imploduje swobodnym kontrapunktycznym graniem o niesamowitym pędzie, detalach i niepohamowanej energii. Te nowe struktury zbudowane są z interakcji muzyków, ale także służą ich indywidualnym akcjom: producent Manfred Eicher mówi o podejściu „parlando” zastosowanym tu względem zbiorowej improwizacji, gdzie muzyka gna przed siebie w trakcie głębokiej wymiany zdań, a poczucie współodpowiedzialności muzyków przypomina role członków kwartetu smyczkowego.

Skład: Tomasz Stańko – trąbka, David Virelles – fortepian, Thomas Morgan – kontrabas, Gerald Cleaver – perkusja

TOMASZ STAŃKO – Zaczął grać w końcu lat 50. XX w. na jazzowej scenie Krakowa. Joachim Ernst Berendt określił go wówczas mianem pierwszego w Europie trębacza grającego free. W latach 60. Stańko stał się filarem kwintetu Komedy, z którym nagrał arcydzieło europejskiego jazzu – album „Astigmatic”. W latach 70., stojąc na czele zespołu Tomasz Stańko Quintet, wszedł do czołówki free jazzu i pojawiał się na najważniejszych europejskich festiwalach. Pozycję tę utwierdziły kolejne projekty: Unit z Adamem Makowiczem oraz kwartet prowadzony z Edwardem Vesalą – zespół, z którym rozpoczął współpracę z wytwórnią ECM. Wydany wówczas album „Balladyna” stał się legendą po obu stronach Atlantyku. W latach 80. Stańko grywał w orkiestrach Cecila Taylora, prowadził zespoły C.O.C.X. i Freelectronic, do których wprowadzał inspiracje muzyką reggae, latino, elektroniką oraz rapem. W latach 90. zaczął się powrót Stańko na jazzowy szczyt i kolejna faza współpracy z wytwórnią ECM. Jego nowy kwartet z Bobo Stensonem, Andersem Jorminem i Tony Oxley’em okrzyknięto najlepszą jazzową grupą dekady. Album „Litania”, który zaprezentował światu muzykę Krzysztofa Komedy, stał się jego pierwszym światowym bestsellerem. Dzięki płytom „Soul of Things” i „Suspended Night” nagranym z młodym polskim kwartetem na początku nowego wieku Stańko przebił się na rynek amerykański, gdzie od tamtej pory regularnie koncertuje. W roku 2002 został pierwszym laureatem European Jazz Prize (Wiedeń), a dwa lata później odznaczono go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Stańko regularnie pojawia się w pierwszej dziesiątce trębaczy prestiżowej ankiety amerykańskiego magazynu „Down Beat”. Ta sama ankieta honorowała go również w roli kompozytora. Jako lider wydał 37 albumów, jest również autorem muzyki do wielu filmów i spektakli teatralnych. Od roku 2008 mieszka w Nowym Yorku na Manahattanie. Jego przedostatnia płyta to „Dark Eyes” (2009) nagrana z nowym skandynawskim kwintetem. W 2010 roku ukazała się w Polsce autobiografia artysty „Desperado”, która stała się bestsellerem. W roku 2011 Instytut Smithsona wydał sześciopłytową kompilację „Jazz: The Smithsonian Anthology”, którą zamyka utwór Tomasza Stańko „Suspended Night Variation VIII”. W tym samym roku prezydent Bronisław Komorowski odznaczył Tomasza Stańko Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Rok 2013 rozpoczyna się premierą albumu “Wisława”. Podobnie jak jego młodzieńczy idol Miles Davis, polski trębacz ma dar układania świetnych zespołów, a ten, sformowany w światowej stolicy jazzu, obiecuje bardzo wiele.

DAVID VIRELLES (ur. 1983, Santiago de Cuba) jest jednym z najbardziej oryginalnych pianistów, jacy w ostatnich latach pojawili na amerykańskiej scenie jazzowej. Jego grę od samego początku kształtowały studia nad muzyką Monka i Andrewa Hilla, ale także nad muzyką klasyczną, kompozycją współczesną oraz rytualną muzyką Kuby i Haiti. “Z kimkolwiek gram staram się uzyskać ten sam feeling, jakiego doświadczam słuchając McCoy’a Tynera albo [afro-kubańskiego pieśniarza] Lázaro Rosa czy Bartóka – wszystko to ma pewną ponadczasową jakość”. „Wisława” to drugi występ Virellesa na płytach ECM, po wcześniejszym albumie Chrisa Pottera „The Sirens.” Stańko mówi o Virellesie: “Czerpie z afrykańskich korzeni tej muzyki, a w jego graniu jest szczypta południowoamerykańskiej melancholii, która i mnie jest bardzo bliska”.

Basista THOMAS MORGAN (ur. 1981, Hayward, Kalifornia) oraz perkusista GERALD CLEAVER (ur. 1963, Detroit) mają w dorobku po kilka płyt w katalogu ECM. Morgan nagrywał z Johnem Abercrombiem i z Masabumi Kikuchim, Cleaver zaś z Roscoe Mitchellem, Miroslavem Vitousem i Michaelem Formankiem. Razem stanowią dwie trzecie Craig Taborn Trio. Morgan i Cleaver to jeden z najwybitniejszych tandemów bas/ bębny w nowej historii jazzu. Pozornie bez wysiłku kreują atmosferę muzycznego wsparcia, swobody i niezależności, stanowiąc niezłomną podporę dla solistów, ale w każdej chwili, w miarę, jak rozwija się muzyka, mogą bez skrępowania zaproponować własne punkty widzenia. W ocenie Stańko: “Absolutnie wyjątkowy basista i niesamowity bębniarz”.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

fot. John Rogers / ECM Records
www.tomaszstanko.com